Pałeczki kontra nóż i widelec. Miki Sakamoto - W cieniu kwitnących wiśni

„- Wstydzę się, że nie opanowałam w wystarczającym stopniu jedzenia nożem i widelcem – Yoshi usprawiedliwiała się przed córką. – Szczególnie z widelcem mam duże problemy.

Nao odpowiedziała spokojnie.

- Uczyliśmy się tego w szkole. Nauczycielka prac domowych wyjaśniła nam, że to jest trudne na początku. Za pierwszym razem tak wysoko podnosiłam ramiona, że kawałek mięsa zsunął się z talerza, a nawet z niego wyskoczył. Wszyscy się ze mnie śmiali, ale sama też nie mogłam powstrzymać się od śmiechu, bo to było naprawdę zabawne. Usmażone mięso staje się śliskie, łatwo się przesuwa i jeżeli chce się je pokroić nożem, wydaje się, że znów ożyło. Nauczycielka pokazała mi wtedy, jak przycisnąć je widelcem trzymanym w lewej ręce. Wtedy prawą ręką można je dokładnie pokroić nożem. Te małe długie noże, których się do tego celu używa, wyglądają zupełnie inaczej niż nasze i uczennice bały się ich dotykać. Jeszcze więcej obaw miały przy widelcach, ponieważ wydawało się, że można sobie nimi pokaleczyć usta.

Nao przerwała opowiadanie, ponieważ przyniesiono właśnie pokrojone na drobne kawałki mięso. Kelnerka ukłoniła się i dyskretnie przesunęła do talerzy pałeczki. (…)

Jadły z dużym apetytem w milczeniu. Nao posługiwała się widelcem, a matka podziwiała jej zwinność.

- Jak ona to robi? – wyszeptała pod nosem. W osobie Nao dwie różne kultury kulinarne połączyły się w jedno, niczym mleko dodane do kawy, pomyślała Yoshi, uśmiechając się.” *

Nie bez przyczyny właśnie ten cytat otwiera recenzję dzisiejszej książki - „W cieniu kwitnących wiśni” autorstwa Miki Sakamoto to literacka biografia japońskiej rodziny napisana przez wnuczkę głównej bohaterki. Opisuje jej dzieje począwszy od prababki i pradziadka, przez narodziny ich dzieci, czas ich dorastania i zakładania swoich rodzin. Główną jednak osobą, dla której powstała ta książka to babcia Nao, którą autorka chciała w szczególny sposób uhonorować i przekazać to, jak wielkim darzy ją szacunkiem.

Historia rodu przedstawiona w książce rozpoczyna się w jednocześnie trudnym, ale również rozwojowym okresie dla Japonii w II połowie XIX wieku. To wtedy Amerykanie wymusili na niej otwarcie się na handel z Zachodem. Japonia – dotychczas samowystarczalne i odizolowane wyspiarskie państwo stanęło nagle w sytuacji, kiedy do utrwalonego kodu zachowania się w strukturze społecznej zaczęły przenikać nowe zwyczaje świata zachodniego. Nie obyło się to bez problemów. Nie od parady na początku podałam właśnie cytat z widelcem, nożem i pałeczkami. To swoista metafora tego, jak wyglądała Japonia i Japończycy w tamtym okresie. Z jednej strony strach i nieporadność, z drugiej ciekawość odmiennych zachowań ludzi zachodu.

Właśnie w takich czasach dorastała Nao – babcia autorki. Jej życie  to obserwacja zmian zachodzących w kulturze japońskiej, spowodowanych nie tylko handlem z krajami europejskimi, ale również rolą, jaką na arenie światowej odgrywała Japonia wraz z konsekwencjami jej militarnej polityki – konflikt z Chinami i Japonią, utworzenie marionetkowego państwa Mandżuko, aż wreszcie trudne czasy II wojny światowej. Kres czasu samurajów, zmiana kodeksu zachowań, które obowiązywały jeszcze w wieku XIX, trudne relacje w małżeństwie, wojna i czasy powojenne – to główne składowe tego, z czym musiała się mierzyć Nao przez całe życie. 

Czasy Nao to właśnie rozbudowująca się Edo, czyli stolica państwa która przyjęła nazwę Tokio, to gejsze – wciąż istotne towarzystwo podczas biznesowych spotkań, bieda na południu kraju wymuszająca wśród rodzin brutalne mabiki, zwane również „przycinaniem nowo narodzonych”, duża rola w kulturze teatru kabuki i nō, podkreślanie statusu mężatki odpowiednim kolorem przepaski i nieodłączną skomplikowanie upiętą fryzurą marumage, oznaczającą, że serce tej kobiety zjednoczyło się z sercem męża, a także reperkusje spowodowane zrzuceniem na Hiroszimę i Nagasaki bomb atomowych.

Książka nie tylko opowiada historię jednej rodziny, ale przedstawia wielką transformację Japonii, diametralnie zmieniającą to państwo na przestrzeni zaledwie 100 lat. Gorąco polecam.

A jako uzupełnienie książki polecam lekturę „Wyznań gejszy” Arthura Goldena (z fabułą w zbliżonym okresie), do obejrzenia filmy „Wiosna, lato, jesień zima… i wiosna” w reżyserii Ki-duk Kima i „Atomowe rany” w reżyserii Marca Petitjean’a, oraz zdjęcia Japonii sprzed 100 lat, a w trakcie lektury posłuchania gry na tradycyjnych japońskich instrumentach biwa,  koto i shamisenie.

6/6

______________________

cytat: Miki Sakamoto - "W cieniu kwitnących wiśni", wyd. PWN

Książka bierze udział w wyzwaniu: Czytamy powieści obyczajowe i Grunt to okładka - edycja "kwiaty"