Picasso! Ty draniu! Zoe Valdes – Kobieta, która płacze. Powieść. Dora Maar - muza, kochanka i ofiara Pabla Picassa

”- Zawsze mnie zadziwiała siła, z jaką artyści dominują nad kobietami, i to, jak one godzą się na taki stan całkowitej podległości. (…) Nie byłoby łatwiej, gdyby odmówiły tych pokłonów i odeszły? – zwróciłam się do Ricarda (…)

- Rzeczą cudowną nie jest bycie „Wielkim Geniuszem”, jak nazywano Picassa. Rzeczą nadzwyczajnie podniosłą jest kochać Wielkiego Geniusza, a ponadto rozumieć go i posiadać niezbitą pewność, że sens życia obraca się wokół niego – odparł, niemal akcentując każdą sylabę.”*

Dwa tygodnie temu na licytacji padła rekordowa suma za obraz Picassa. Na aukcji w domu Christie's w Nowym Jorku obraz „Kobiety z Algieru” sprzedano za 179,4 mln dolarów, co oznacza, że to najwyższa cena, jaką zapłacono w ogóle na aukcjach dzieł sztuki za jakikolwiek obraz.

Pytanie tylko, za co skłonni byli zapłacić potencjalni kupujący: za sztukę, czy za znane nazwisko? Czy obrazy Picassa są warte swojej ceny, czy stawkę podnosi jednak sława malarskiego geniuszu? I czy Picasso to naprawdę geniusz, czy może jednak tylko odpowiedni człowiek, w odpowiednim czasie z chwytliwym pomysłem wyznaczającym nowe kanony malarstwa?

Dawno żadna książka tak mnie nie zdenerwowała, jak fabularyzowana biografia Dory Maar – kochanki Pabla Picassa. Z zasady nie zaginam rogów, ale z potrzeby odreagowania złości – właśnie taką krzywdę zrobiłam tej książce.

Czy była źle napisana? – nie. Czy autorka nie sprostała narzuconej sobie formie? – nie. A może przekład był mało czytelnym, niegramatycznym językiem? – również nie. Za moją niechęć odpowiadają Dora Maar i Pablo Picasso.

Da się odczuć, że Zoe Valdes jest zafascynowana osobą Dory, a ściślej rzecz ujmując – jej fotograficznym talentem i enigmatyczną osobowością, na którą wpływ miał 10-letni związek z Picassem.

„Dora Maar, wielka artystka; chciałabym dowiedzieć się o niej czegoś więcej, próbuję o niej pisać, chociaż wiem, że ona sama odrzucała pomysł, by jacyś pisarze rozgrzebywali jej życie, nie miała do nich zaufania. Wielokrotnie mówiła, że nie życzy sobie , aby cokolwiek o niej pisano, bo to „byłyby tylko sensacyjne śmieci”, i dodawała, że „pisarze to zdrajcy, bo piszą o czymś, co wiedzą”. I dobrze, bo to znaczy, że my, pisarze, powinniśmy stawiać bardziej na wyobraźnię. Wiele czytałam, widziałam jej prace, znam poświęconą jej wystawę w muzeum Picassa, no i oczywiście książkę, która opisuje jej życie, czy raczej jej życie z Picassem, znakomitą… Także inne książki, w których przedstawia się ją jako kobietę trudną…”

Uwielbienie Zoe Valdes dla Dory zaczęło się od zdjęcia „Portret Ubu”. Dora Maar, a właściwie Henriette Theodora Marković to uznana surrealistyczna fotografka szczególnie pierwszej połowy XX wieku, którą niektórzy stawiają w szeregu m.in. z Henri Cartier – Bressonem. Cóż z tego, skoro historia i tak chce ją pamiętać jako upodloną kochankę Picassa, kobietę zgorzkniałą i samotną. Geniusz Pabla skutecznie zasłonił talent Dory.

"Portret Ubu" - Dora Maar, 1936 r.

Zdjęcie w kolekcji w nowojorskim The Metroplitan Museum of Art

„Dziesięć najlepszych lat swego życia poświęciła Picassowi, równie dobrze mogła je wrzucić do morza, żeby zatonęły w głębinach. Po nim nie potrafiła już żyć. Resztę życia dawało się porównać jedynie z czymś na kształt trwania, co paradoksalnie zawdzięczała życiowemu impulsowi, jaki pozostawił jej w spadku ten dziesięcioletni okres.”

Niesamowicie zmęczyła mnie w tej książce niemoc Dory, jej podporządkowanie się kochankowi, uwielbienie, jakim darzyli Picassa ludzie, którzy się z nim zetknęli, jego brak szacunku względem Dory, pogrywanie z jej uczuciami, jej psie przywiązanie i de facto – zmarnowane życie. Picasso - Mistrz, Bóg, Wielki Geniusz – czy aby na pewno? A może jednak seksista i tyran, który nie potrafi kochać nikogo, poza sobą samym?

Szkoda, że Zoe Valdes zdecydowała się powielić schemat i pisać o Dorze w kontekście Picassa. Być może, gdyby usunąć malarza w cień  i poświęcić tę fabularyzowaną biografię  talentowi Dory – być może polubiłabym tę postać. Tymczasem - jej psychiczna słabość skutecznie mnie zirytowała. 

_______________

Egzemplarz do recenzji przekazało wyd. Muza

Cytaty Zoe Valdes – Kobieta, która płacze. Powieść. Dora Maar - muza, kochanka i ofiara Pabla Picassa; wyd. MUZA SA