Polska Sekcja IBBY. Część II - przegląd międzynarodowych i polskich nagród IBBY

Konsekwencje II wojny światowej można rozpatrywać w różnym spektrum. I chociaż od razu nasuwają się myśli o szkodach, dzisiaj będzie optymistycznie.

Zawierucha wojenna spowodowała konieczność ruchu ludności, m.in. emigracji i repatriacji. Gdyby Jella Lepman nie wyjechała do Wielkiej Brytanii – być może idea IBBY powstałaby długo później, a może wcale.

Jella Lepman

zdjęcie ze strony The International Youth Library

Ta niemiecka dziennikarka pochodzenia żydowskiego spędzając poza ojczyzną dziesięć lat pracowała w BBC i ABSIE (American Broadcasting Station in Europe). Natomiast do Niemiec, już po wojnie, wracała jako konsultantka amerykańskiego programu kulturalno-oświatowego dla kobiet i dzieci. 

To właśnie ona zwołała w 1956 roku w Monachium międzynarodową konferencję dla pisarzy, dziennikarzy, nauczycieli oraz filozofów. Hasło przewodnie zjazdu brzmiało: „International Understanding through Children’s Books”. Na spotkaniu zawiązał się komitet założycielski organizacji znanej obecnie jako IBBY. Co to jest IBBY, pisałam tydzień temu. Dzisiaj będzie o nagrodach, jakie przyznaje ta organizacja*.

Na początek ta najbardziej znana i najdłużej przyznawana, czyli Nagroda im. Hansa Christiana Andersena. 

Przyznawana jest co dwa lata począwszy od 1956 roku. Jest to najwyższe odznaczenie IBBY dla żyjących twórców literatury dziecięcej. Zwana „Małym Noblem”, bardzo prestiżowa międzynarodowa nagroda wyróżnia książki w kategorii Autor i Ilustrator. Patronem nagrody jest Królowa Danii, nominatów zgłaszają sekcje krajowe, a nagrodą rzeczową jest złoty medal i dyplom. Każdorazowo przy okazji nagrody publikowane jest czasopismo „Bookbird”, w którym zamieszczane są nazwiska nominowanych, a także sprawozdanie z obrad Jury.

Lista Honorowa IBBY, to kolejny rodzaj promocji wartościowej literatury skierowanej dla młodych czytelników. Lista uaktualniana jest co dwa lata przez wpis kolejnych najlepszych nowości książkowych. Dzięki temu promuje autorów, ilustratorów i tłumaczy z krajów, w których działają sekcje IBBY. Dyplomy wręcza się podczas zjazdów kongresów, a kolekcje uhonorowanych  książek przechowywane są w Międzynarodowej Bibliotece w Monachium, w Zurychu i Centrum Badawczym Książki Dziecięcej BIBIANA w Bratysławie

Przejdźmy do nagród Polskiej Sekcji IBBY.

Jako pierwsza niech będzie (historyczna już) Nagroda „Donga”  - przyznawana wydawcom książek, które ukazały się na rynku w roku poprzedzającym nagrodę: zarówno dla książek polskich autorów jak i dla przekładów. Jednym z głównych kryteriów nagrody było m.in. staranność wydania książki. Niestety ta nagroda od kilku już lat nie jest przyznawana.

Dużego Donga przyznawało jury złożone z profesjonalistów (poligrafów, krytyków, grafików, redaktorów, pisarzy), zaś Małego Donga - dzieci, czyli bezpośredni odbiorcy.

(zdjęcie statuetek z 2012 r. pochodzi ze strony qlturka.pl)

Nagroda nie była związana z gratyfikacją finansową - wręczano za to statuetki Donga, postaci literackiej wymyślonej przez Edwarda Leara i narysowanej przez Bohdana Butenkę.

W gronie nagrodzonych znalazły się m.in. tytuły: "Książka wszystkich rzeczy" (Guus Kuijer), "Złodziejka książek" (Markus Zusak) oraz "Feliks, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi" (Rafał Kosik).

Medale  Polskiej Sekcji IBBY, to polskie odpowiedniki „Małych Nobli”, czyli wspomnianej wyżej sztandarowej nagrody IBBY im. Andersena. Medale przyznawane są od 2000 roku za całokształt pracy twórczej zarówno autorom książek jak i ilustratorom.

Lista nagrodzonych dotychczas:

2000 – Krystyna Siesicka (literatura) i Olga Siemaszko (grafika)

2001 – Joanna Kulmowa (literatura) i Zdzisław Witwicki (grafika)

2002 – Edmund Niziurski (literatura) i Józef Wilkoń (grafika)

2003 – Wanda Chotomska (literatura) i Janusz Stanny (grafika)

2004 – Ewa Nowacka (literatura) i Bohdan Butenko (grafika)

2005 – Joanna Papuzińska (literatura) i Adam Kilian (grafika)

2006 – Marta Tomaszewska (literatura) i Elżbieta Gaudasińska (grafika)

2007 – Ludwik Jerzy Kern (literatura) i Teresa Wilbik (grafika)

2008 – Małgorzata Musierowicz (literatura) i Elżbieta i Marian Murawscy (grafika)

2009 – Maria Ewa Letki (literatura) i Maria Ekier (grafika)

2010 – Maciej Wojtyszko (literatura) i Andrzej Strumiłło (grafika)

2011 – Anna Onichimowska (literatura) i Stasys Eidigrevicius (grafika)

2012 – Liliana Bardijewska (literatura) i Krystyna Lipka-Sztarbałło (grafika)

2013 – Zofia Beszczyńska (literatura) i Bożena Truchanowska (grafika)

2014 – Małgorzata Strzałkowska (literatura) i Maria Uszacka (ilustracja)

Książka Roku - nagroda Polskiej Sekcji IBBY ustanowiona w 1988 roku. Dotyczy książek polskich autorów. Jest ona odpowiednikiem nagród ustanowionych przez inne sekcje krajowe. Z konkursu wyłączone są podręczniki oraz literatura popularno – naukowa.

Nagrodę przyznaje się w 3 kategoriach, cytuję za PS IBBY:

• pisarz (dwie równorzędne nagrody – za książkę dla dzieci i za książkę dla młodzieży, tekst dotąd niepublikowany)

• ilustrator (dwie równorzędne nagrody – za książkę obrazkową  oraz za ilustracje i koncepcję graficzną, ilustracje dotąd niepublikowane, tekst może być wznowieniem lub przekładem z języka obcego)

• upowszechnianie czytelnictwa – tu nagrody otrzymują osoby fizyczne lub prawne, działające wyjątkowo aktywnie na rzecz upowszechniania czytelnictwa i promocji książki dla młodego czytelnika.

Właśnie dzisiaj mija termin nadsyłania zgłoszeń do tegorocznej nagrody. Wyniki poznamy na początku grudnia. I to właśnie na tej nagrodzie skupię się więcej w następnych wpisach o IBBY :)

_________
* pisząc ten tekst bazowałam głównie na stronie internetowej Polskiej Sekcji IBBY