O sile dobrego przekładu. Stanisław Barańczak - Fioletowa krowa

Moja polonistka z liceum, którą swoją drogą bardzo ceniłam, powtarzała, że kiedy będziemy zabierać się za czytanie któregoś z dzieł Williama Shakespeare’a warto poszukać tych, które na język polski przełożył Stanisław Barańczak. Miała w tym rację, bo ów tłumacz (a jednocześnie poeta) oddał w ręce czytelnika renesansowe teksty, które brzmią: współcześnie, lekko i zdarza się, że zabawnie. Co ma niemałe znaczenie w przypadku komedii.

Sam Barańczak zresztą twierdził: „Nie każdy, kto siedzi w dzisiejszym teatrze na przedstawieniu szekspirowskiej komedii, zdaje sobie sprawę, że słyszy zaledwie połowę (tę górną oczywiście) dowcipów zawartych pierwotnie w tekście oryginalnym. Reszta w przeciągu wieków uległa naturalnemu odpadnięciu: sztuki Szekspira przypominają starożytne posągi gladiatorów albo innych Priapów, wydobywane z ziemi przez archeologów w formie dość zasadniczo zubożonej w porównaniu z tą, jaką nadało im antyczne dłuto.” *

Remedium na przestarzałe teksty jest dobry przekład. Pomimo tego, że może on pozwalać sobie na daleko posunięte translatorskie dowolności, sprawia, że utwór nie tylko oddaje ducha epoki, w której powstał, ale jest też „czytelny” dla współczesnych.

W drugi dzień bożonarodzeniowych świąt gruchnęła wieść, że zmarł Stanisław Barańczak. Ta smutna wiadomość skłoniła mnie do odkurzenia z mojej półki „Fioletowej krowy”. 

To antologia angielskiej i amerykańskiej poezji niepoważnej, często purnonsensowej, której przekład na język polski przez wyżej wspomnianego, przedstawia nie tylko jego translatorski kunszt, ale i poczucie humoru. 

Zatem na przekór smutnego faktu śmierci, zostawiam Was ze szczyptą humoru z "Fioletowej krowy"**:

Ogden Nash – W jakim celu stworzeni zostali rodzice

Dzieciom potrzebne jest dla równowagi

Coś,  na co mogą nie zwracać uwagi

Ogden Nash – Krowa

Krowa: coś, co wypełnia  sobą niedaleką

Odległość między punktem Muu a punktem Mleko

Ogden Nash – Kot

Masz żonę (ślubną), dom masz tyż,

W nim zaś masz misz – masz, gdyż masz mysz

Przeklinasz mysz, masz dość jej psot?

W terminarz wpisz: Zakupić: KOT.

Jest kot. Noc. Śpisz. Spiż gwiezdnych cisz.

Wtem wrzask! Drżysz: drze się kot, nie mysz.

Zlewa cię zimny pot, gdy w lot

Pojmujesz: taki, ot, jest kot.

Kto milczy – milszy; milsza niż

Łotr kot jest wyż. wspomniana mysz.

Żona, wzburzona: „Wpisz do not:

Dać spokój: MYSZ. Udusić: KOT.”

Edmund Clerihew Bentley – Z cyklu „Clerihews”

Dante

Dante Alighieri

Wydał sporo grosza na likiery,

Zanim mu się w żołądku rozwinęła zgaga tak wściekła,

Że dało mu to natchnienie do napisania „Piekła”.

Langston Hughes – Życzenie w sprawie pogrzebu

Strój – na różowo; ksiądz może

Popisać się jakimś kawałem –

I tak będzie bez sensu to, że

Wykitowałem

John Gay – Epitafium własne

Życie to żart – po tamtej stronie podejrzenie

Miałem, że sąd to mylny. Widzę po tej, że nie.

_______________

*, ** przedmowa i przekład: Stanisław Barańczak - Fioletowa krowa. Antologia angielskiej i amerykańskiej poezji niepoważnej - 333 najsławniejsze okazy angielskiej i amerykańskiej poezji niepoważnej  od Williama Shakespeare'a  do Johna Lennona; wydawnictwo a5, Poznań 1993

Jako uzupełnienie polecam tekst Justyny Sobolewskiej o Stanisławie Barańczaku z internetowej wersji Polityki

Książka, dzięki okładce bierze udział w blogowym wyzwaniu Okładkowe love